wrzody zoladka objawy leczenie dieta

Choroba wrzodowa żołądka – przyczyny, objawy, dieta

| Naukowo o jedzeniu | | Dodaj komentarz

Wrzody żołądka

Słowem wstępu | Opis choroby | Przyczyny wrzodów żołądka | Leczenie | Dieta wrzody żołądka

Żołądek jest narządem gdzie ma miejsce trawienie zawartych w pokarmie białek. Enzym pepsyna rozkłada wiązania peptydowe wewnątrz cząsteczki białka, dzieląc je na krótsze: proteozy i peptony. Wewnątrz żołądka nie zachodzi trawienie tłuszczów, jedynie lipaza (kolejny enzym żołądkowy) je zapoczątkowuje.
Żołądek możemy nazwać workiem mięśniowym o hakowatym kształcie, który przełykiem łączy się z wpustem żołądka, a z dwunastnicą łączy się odźwiernikiem otoczonym silną mięśniówką okrężną, która rozszerza się i zwęża w zależności od różnicy pH między środowiskami. Wielkość żołądka się zmienna i zależy od: jego wypełnienia, napięcia ścian oraz pozycji ciała. Przeciętnie długość żołądka wynosi 25–30 cm, jego szerokość to: 12–14 cm oraz pojemność: 1000-3000 ml.
Ściana żołądka zbudowana jest z trzech warstw: błony śluzowej (od wewnątrz), błony mięśniowej (mięśniówka), błony surowiczej.

BŁONA ŚLUZOWA

żołądek błona śluzowa
Błona śluzowa stanowi wewnętrzną warstwę wyścielającą wnętrze żołądka i zawiera gruczoły:
• gruczoły żołądkowe właściwe – w okolicach dna i trzonu żołądka
• gruczoły wpustowe – w części wpustowej żołądka, wydzielają obojętny śluz i niewielkie ilości lizozymu
• gruczoły odźwiernikowe – występują w części odźwiernikowej żołądka.

W błonie śluzowej żołądka znajduje się ponadto kilka rodzajów komórek [1]:

  • okładzinowe – wydzielające kwas solny oraz czynnik Castle’a, wiążący witaminę B12
  • główne – wydzielające enzym pepsynę, a dokładniej pepsynogen (nieaktywny prekursor, który pod wpływem kwasu solnego przechodzi w aktywną pepsynę) trawiący białko
  • śluzowe – wydzielające śluz, który chroni komórki okładzinowe, główne oraz inne wchodzące w skład błony śluzowej przed trawiącym działaniem kwasu solnego
  • macierzyste – z nich powstają wszystkie komórki nabłonka śluzówki
  • dokrewne – wydzielają serotoninę
  • komórki APUD – komórki G wydzielające gastrynę działającą stymulująco na wydzielanie soku żołądkowego

Układ pokramowy

Opuszczający żołądek pokarm ma odczyn kwaśny i w dwunastnicy miesza się z zasadowymi wydzielinami:

  • sokiem trawiennym produkowanym przez gruczoły dwunastnicy i jelita cienkiego,
  • sokiem trzustkowym zawierającym enzymy trawienne,
  • żółcią (produkowana przez wątrobę) składającą się z soli żółciowych, fosfolipidów, cholesterolu i bilirubiny, żółć ma za zadanie emulgowanie tłuszczów.

Treść pokarmowa docierająca do jelita cienkiego, w wyniku mieszania się zawartości jelita cienkiego alkalizuje się, co umożliwia pracę enzymów trawiennych działających przy pH> 7.
Końcowym efektem działania enzymów trawiennych wszystkich odcinków przewodu pokarmowego są składniki mleczka pokarmowego (wodna zawiesina monocukrów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów, nukleotydów i związków mineralnych). Następnie ma miejsce wchłanianie wszystkich składników pokarmowych za pomocą kosmków jelitowych, które wyścielają jelito cienkie w celu zwiększenia powierzchni chłonnej jelita do wielkości 200m²:

  • Wchłanianie wody i soli mineralnych odbywa się przez pory wodne jelita cienkiego takie jak sód, wapń (do jego prawidłowego wchłaniania potrzebna jest wit. D), wit. C, wit. B6 (pirydoksyna), wit. B3 (ryboflawina), wit. B12, kwas foliowy…[2]
  • Wchłanianie cukrów (monocukrów) zachodzi bardzo szybko – już w dwunastnicy i jelicie czczym na drodze transportu aktywnego.
  • Wchłanianie tłuszczów zachodzi w jelicie cienkim i najbardziej nasilone jest w jelicie czczym, potem krętym. Około 95% tłuszczu dostarczonego z pokarmem ulega wchłonięciu, a 5% tłuszczu obecne jest w kale.
  • Wchłanianie białka a dokładnie L-izomerów aminokwasów ze światła jelita do żyły wątrobowej i naczyń limfatycznych odbywa się z duża szybkością na zasadzie transportu aktywnego.

W jelicie grubym procesy trawienne ustają. Ma tu miejsce jedynie zwrotne wchłanianie wody (wraz z nią jonów, witamin i aminokwasów) – resorpcja. Formowane są masy kałowe z niestrawionych resztek pokarmu oraz produkowane są niektóre witaminy z grupy B i K przy udziale bakterii symbiotycznych.

Choroba wrzodowa żołądka

Choroba wrzodowa żołądka to przewlekłe schorzenie polegające na powstawaniu owrzodzeń żołądka lub dwunastnicy. Wrzód żołądka to ubytek w ścianie żołądka, który obejmuje błony: mięśniową, śluzową i wywoływany jest w większości przypadków przez bakterie Helicobacter pylori.

Na początku procesu chorobowego powstają drobne uszkodzenia śluzówki, zwane nadżerkami. Jeżeli warunki sprzyjają dalszemu rozwojowi choroby, rana powiększa się i rozrasta w głąb ścian narządu. Nieleczona, może uszkodzić naczynia krwionośne żołądka i wywołać krwotok a nawet spowodować przebicie do otrzewnej lub sąsiednich narządów (zwłaszcza do trzustki – nazywa się to perforacją). Błona śluzowa ma dużą zdolność do regeneracji i z łatwością radzi sobie z pojedynczym wrzodem. Natomiast w wypadku choroby wrzodowej uszkodzenia są liczne i nie gojące się z łatwością.

Choroba wrzodowa jest jedną z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Występuje u około 5-10% całej dorosłej populacji. Ponad 60% wrzodów zlokalizowanych jest w dwunastnicy [3]. Od lat 50-tych ubiegłego wieku w rozwiniętych krajach Europy Zachodniej i Ameryki Północnej sukcesywnie zmniejsza się zachorowalność na wrzód dwunastnicy, natomiast zakażenie bakterią H. pylori występuje powszechnie na całym świecie. Istnieją jednak różnice w częstości infekcji w poszczególnych krajach. Do zakażenia ta bakterią dochodzi najczęściej w dzieciństwie przed osiągnięciem 10 roku życia na drodze pokarmowej i od tego czasu utrzymuje się ono przez całe życie, chociaż potwierdzono, że u części dzieci może dochodzić do samoistnego ustąpienia zakażenia.

Przyczyny choroby

Pomimo, że choroba wrzodowa jest dość powszechnym i częstym zjawiskiem na świecie, lekarze nie są jeszcze pewni co ją dokładnie inicjuje. Wyróżnić możemy kilka przyczyn:

  • drażniące działanie soków trawiennych wydzielanych w nadmiarze na tkankę nabłonka śluzowatego, który pokrywa organy wewnętrzne i gruczoły układu pokarmowego,
  • skłonność dziedziczna do występowania tej choroby,
  • nieprawidłowa dieta (spożywanie dużej ilości kawy oraz alkoholu) oraz spożywanie posiłków złej jakości i w pośpiechu,
  • palenie tytoniu,
  • stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych NLPZ m.in. kwasu acetylosalicylowego (aspiryna), ibuprofenu, naproksenu, piroksykamu, diklofenaku,
  • zakażenie bakterią Helikobacter pylori.

wrzod-trawienny

Helicobacter pylori to gram-ujemna pałeczka o kształcie spiralnym. Bytuje ona głównie w błonie śluzowej żołądka oraz dwunastnicy, rzadziej na błonie wyścielającej przełyk. Występuje w warunkach niewielkiej dostępności tlenu, wykazuje dużą ruchliwość wynikającą z obecności 4-6 rzęsek umieszczonych na jednym biegunie. W 1994 roku Światowa Organizacja Zdrowia i Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem zaklasyfikowała H. pylori w kat. I rakotwórczych czynników.

Mechanizm uszkodzenia błony śluzowej przez H. pylori polega na osiedlaniu się bakterii w dołeczkach żołądkowych, pod warstwą śluzu. Taka lokalizacja pozwala na przebywanie w środowisku obojętnym o niskim stężeniu tlenu.

Aby rozpoznać zakażenie H. pylori wykonuje się gastroskopię wraz z biopsją.
Inną metodą (bezinwazyjną) jest
ureazowy test oddechowy – pacjent wypija roztwór mocznika znakowany radioaktywnym izotopem, jeśli jest zakażony bakterią H. pylori ta rozkłada mocznik według ustalonego wzoru i pacjent będzie wydychał część dwutlenku ze znakowanym węglem – reakcja dodatnia. Czułość testu oddechowego przekracza 90%, a specyficzność jest jeszcze wyższa [4].

Kolejną nieinwazyjną metoda jest badanie metodą PCR. Technika ta polega na próbie namnożenia specyficznego dla bakterii fragmentu DNA, kodującego toksyny – cagA i vacA. Zazwyczaj badana jest próbka kału.

Istnieją również przypadki choroby wrzodowej żołądka za które odpowiedzialne są grzyby Candidia należące do rzędu drożdżakowców (Saccharomycetales), będące bardzo częstym pasożytem człowieka. Powodują one kandydozę żołądka wraz z powracającą chorobą wrzodową Wrzody żołądka pojawiają się u tych pacjentów w odstępach kilku miesięcznych, leczenie wymaga podania leków przeciwgrzybicznych i stosowania diety.

Farmakologiczne leczenie wrzodów żołądka

Celem leczenia jest całkowite usunięcie bakterii zagnieżdżonej w błonie śluzowej żołądka, czyli eradykacja. Głownie stosuje się tzw. terapię potrójną: kombinację trzech leków przez siedem dni: inhibitor pompy protonowej, metronidazol/tynidazol oraz amoksycylinę.

Pod koniec ubiegłego stulecia wprowadzono dodatkowo klarytromycynę (obok amoksycyliny i metronidazolu, stosowanych zamiennie), która wykazywała najwyższą skuteczność wśród makrolidów.

Terapia potrójna jest skuteczna w około 80–90% przypadków, o ile jest prowadzona wśród szczepów o wysokiej wrażliwości na antybiotyki. Problemem leczenia zakażenia H. pylori jest reinfekcja, a także wzrastająca oporność tej bakterii na standardowo stosowane leki. Skuteczność jest większa, jeżeli czas trwania terapii trwa 10 dni (zamiast zalecanego tygodnia).

Dieta w leczeniu wrzodów żołądka

Dieta w chorobie żołądka (lub dwunastnicy) polega na stosowaniu pokarmów nie pobudzających lub mało pobudzających wydzielanie soków żołądka, oraz na częstym podawaniu posiłków w małych ilościach, przy zachowaniu dostatecznej wartości kalorycznej i dostarczeniu wszystkich składników odżywczych w potrzebnych ilościach.

Potrawy należy podawać w postaci rozdrobnionej, powinny być one łatwo strawne. Nie można obciążać żołądka potrawami długo w nim zalegającymi, unikać należy alkoholu, nadmiaru soli, octu, owoców cytrusowych, rozgrzewających przypraw, nie należy potraw podawać podgrzanych do wysokiej temperatur [5].

Pokarmy podaje się początkowo w postaci płynnej lub przetartej, następnie mielone:

  • dania z jaj i twarogu,
  • gotowane chude mięso, pulpety z ryb i mięsa gotowane na parze,
  • masło, oliwę z oliwek, olej z czarnuszki
  • kasze, kleiki z owsa i jęczmienia, kisiele, wodę z miodem, banany, awokado.

Czynnikami chroniącymi błonę śluzową żołądka przed nadżerkami jest hormon metionina i aminokwas egzogenny tryptofan. Nadżerki często spowodowane są doustnym przyjmowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych jak np. aspiryny.
Stąd ważne aby w jadłospisie nie zabrakło źródeł tryptofanu tj.:

  • pestek dyni, ziaren sezamu,
  • suszonej spiruliny,
  • parmezanu, mozzarelli,
  • otrębów owsianych

Rozpuszczalne frakcje błonnika pokarmowego takie jak pektyna zmniejszają stany zapalne w jelitach wywołane przez stosowanie NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych). Wspólną cechą pektyn jest zdolność do tworzenia żeli w kwaśnych warunkach. Źródłami pektyny są: jabłka, pigwy, banany, czereśnie, rodzynki, winogrona, porzeczki, agrest, ananasy, maliny, pomidory, morele, cytrusy a właściwie ich biała skórka czyli wszystkie te owoce które podczas gotowania tworzą galaretkę.

Należy również zwrócić szczególną uwagę na przeciwutleniacze wśród których najsilniejszą jest astaksantyna, której udowodniono ochronne działanie antystesowe i przeciwwrzodowe [6]. Jej najlepszym źródłem jest: dziki łosoś, małże, kryl, algi.

Pomocnymi w leczeniu wrzodów jest także kwas foliowy, który łagodzi owrzodzenia żołądka wywołane indometacyną poprzez mechanizmy antyoksydacyjne i przeciwzapalne wydzielnicze. Jego najlepszym źródłem jest:

  • szpinak, sałata i natka pietruszki,
  • wątróbka, sery, jaja,
  • brokuły, kalafior,
  • kapusta, brukselka, szparagi, bób, zielony groszek, buraki,
  • ziarna, orzechy

Bardzo ważne w leczeniu dietetycznym są również przyprawy i zioła, które hamują zdolność przyczepiania się H.pylori do śluzówki żołądka. Warto więc wprowadzić do codziennej diety: cynamon, kurkumę, kminek, imbir, ogórecznik, czarny kminek, oregano i lukrecję

Co jeść przy wrzodach żołądka

Silne właściwości przeciwwrzodowe posiada także zielona herbata a dokładnie jej składnik kwas galusowy.

W leczeniu wrzodów żołądka nie można pominąć zbawiennego działania siemienia lnianego. Leczniczy napój przygotowuje się zalewając litrem ciepłej ale nie gorącej wody ¼ szklanki siemienia lnianego. Tak uzyskany roztwór zostawia się na 8 godzin, po czym odcedza uzyskany płyn przelewając przez sito. Dzięki takiemu przygotowaniu udaje się zachować bogactwo kwasu linolenowego, który przeciwdziała zapaleniu wywołanemu przez nadmiar kwasu arachidonowego. Powinien być popijany kilka razy dziennie pomiędzy posiłkami. Podobne właściwości ma również olej cedrowy. Należy jednak zaznaczyć, iż zarówno olej cedrowy jak i simie lniane nie powinno być stosowane jednocześnie z lekami, ponieważ może zmniejszyć ich przyswajalność.

Zalecane jest spożywanie posiłków ciepłych zamiast zimnych lub gorących, a także rozdrabnianie posiłków poprzez np. miksowanie składników np. zupy kremy, koktajle w celu ułatwienia trawienia.

[1] Konturek S.: „Fizjologia układu trawiennego. Fizjologiczne podstawy gastroenerologii” PZWL Warszawa 1985, str. 101-470
[2] Pod redakcją Victora L. Dawidsona, Donalda B. Sittmana „ Biochemia”, Wydawnictwo Urban&Partner, Wrocław 2002 r., str. 430
[3] Szczeklik A.:, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna Kraków 2005, str. 779, t. I
[4] Chua T.S., Fock K.M., Teo E.K., Ng T.M.: Validation of 13C-urea breathtest for the diagnosis of Helicobacter pylori infection in the Singapore population. „Singapore Med J”, sierpień 2002, 8 (43), 408-11.
[5] Pitchford P.: Odżywianie dla zdrowia. Tradycje wschodnie i nowoczesna wiedza o żywieniu. Wydawnictwo Galaktyka, 2009, str. 434-444.
[6] Nishikawa Y., Minenaka Y., Ichimura M., Tatsumi K., Nadamoto T., Urabe K.: Effect of astaxanthin and vitamin C in the prevention of gastric ulcers in rats stress., J Nutr Sci Vitaminol (Tokyo). 2005 June, 51 (3), 135-41

Podobne wpisy

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany.

«

Kategorie w czytelni

Jestem na Facebook

Tagi

Często odwiedzane

Często czytane

Produkty warte polecenia


Scroll to top