Koenzym Q – budowa (cz.1)

| Naukowo o jedzeniu | Monika Pogoda Marcinkiewicz | Dodaj komentarz

Dwukrotny laureat Nagrody Nobla, Linus Pauling chwalił koenzym Q10 jako „jedno z najważniejszych odkryć nauki o żywieniu w ostatnich dziesięcioleciach”, uważając go za gwarancję długotrwałej witalności.

Budowa

Koenzym Q – inaczej zwany ubichinonem lub ubidekareonem jest organicznym związkiem chemicznym z grupy chinonów, występującym głównie w mitochondriach zarówno komórek zwierzęcych, jak i roślinnych. Odpowiada on za przenoszenie elektronów w łańcuchu oddechowym. Dzieje się to w mitochondriach komórkowych, umożliwiając transport elektronów pomiędzy kompleksami białek łańcucha oddechowego, wbudowanymi w wewnętrzną błonę mitochondrialną. Przenosi elektrony między dehydrogenazą NADH (kompleks I), względnie reduktazą bursztynian-koenzym-Q (kompleks II) na kompleks cytochromów bc1, jest więc miejscem zejścia się dróg elektronów pochodzących z NADH oraz FADH2. Poza mitochondriami, koenzym Q występuje również we frakcji mikrosomalnej, gdzie uczestniczy w transporcie elektronów przez błony aparatu Golgiego.

Najważniejszą funkcją koenzymu Q jest przenoszenie elektronów w obrębie mitochondrialnego łańcucha oddechowego. Bierze on udział w podstawowych dla życia komórki cyklach przemian metabolicznych, umożliwiających wykorzystanie energii zmagazynowanej w wysokoenergetycznych związkach fosforowych czyli ATP.  Bez koenzymu Q, wchodzącego w skład bardzo istotnego dla tych przemian enzymu, nie było by możliwe zachodzenie cyklu Krebsa. Poprzez działanie bezpośrednie (rola zredukowanej formy CoQ) i pośrednie (umożliwienie przejścia witaminy E w formę zredukowaną) koenzym Q odgrywa  istotną rolę w mechanizmach antyoksydacyjnych komórki. Dlatego też jednogłośnie został zaliczony do najważniejszych czynników endogennych chroniących komórkę przed aktywnymi postaciami tlenu.

Trochę historii

W trakcie badań okazało się, że występuje wiele homologów koenzymu Q, różniących się długością łańcucha poliprenylowego. Z drożdży i pleśni wyizolowano ubichinony zawierające łańcuch  zbudowany z sześciu, siedmiu, ośmiu i dziewięciu jednostek izoprenoidowych. W ludzkich mitochondriach najpowszechniej występuje ubichinon Q10, w którym łańcuch boczny zbudowany jest z 10 jednostek izoprenowych. Właśnie z tego powodu najczęściej spotykamy się z określeniem ubichinonu –  Koenzymem Q10.

Występowanie homologów koenzymu Q wg Bliznakowa i Hunta

Początkowo stwierdzono, iż Koenzym Q10 występuje jedynie w mitochondriach, jednak z czasem dowiedziono jego obecność również we frakcji mikrosomalnej, a także w jądrach komórkowych. Co ciekawe, organizm ludzki, co prawda w ograniczonym stopniu, ale jednak potrafi wykorzystywać także ubichinony o łańcuchach bocznych innej długości, przekształcając je w wątrobie w koenzym Q10.
Jego odkrycie uznano za jedno z największych osiągnięć naukowych XX wieku, niestety badania na szeroką skalę nad koenzymem Q10 są prowadzone stosunkowo krótko, ponieważ  przed rokiem 1974 jego sztuczna produkcja była za droga.

Narządem mającym największe zapotrzebowanie na koenzym Q10, a jednocześnie jego największym magazynem, jest serce. Mimo to, różni ludzie mają różne zapotrzebowanie na koenzym Q10. Jest on syntezowany we wszystkich tkankach i komórkach w ilości wystarczającej do wypełnienia swojej roli w warunkach prawidłowej homeostazy organizmu. W stanach chorobowych jednak, tych upośledzających funkcje tkanek i narządów, biosynteza lokalna jest niewystarczająca i wymaga ponownej dystrybucji drogą krwionośną w celu uzupełnienia poziomu ubichinonu.
Młodzi, zdrowi ludzie, którzy nie są zbytnio narażeni na stresy, mają znacznie większe rezerwy koenzymu w porównaniu z ludźmi starszymi, bardziej zestresowanymi, mającymi już za sobą rozmaite choroby. U tych osób procesy chemiczne wewnątrz organizmu nie przebiegają już tak prawidłowo, jak wcześniej. Aby nie dopuścić do pojawienia się niedoborów, zaleca się stosowanie odpowiedniej diety lub jeżeli jest to konieczne, zastosowania niezbędnej suplementacji.

Koenzym Q10 – oprócz w/w roli ,,pogromcy wolnych rodników”, opóźniającego procesy starzenia się skóry, odgrywa również znaczącą rolę w zwiększaniu wydajności fizycznej organizmu, a także pomaga w utrzymaniu prawidłowego stanu tętnic, znacznie przedłużając ich młodość, co ma wpływ na funkcjonowanie całego układu krwionośnego.
Należy do grupy antyoksydantów (neutralizuje wolne rodniki) pochodzenia zarówno wewnętrznego (endogennych), jak i tych pochodzenia zewnętrznego (egzogennych). Jest substancją o charakterze witaminy obecną we wszystkich organizmach ludzkich.

Podobne wpisy

« Diety zależne od ilości błonnika – dieta wysokobłonnikowa Herbata Zielona Mleczny Oolong »